دولت اسلامی (داعش) برای سربازگیری از شهروندان و مسلمان ساکن کشورهای غربی ازجمله ایالات متحده آمریکا تبلیغ می‌کند. هم‌زمان خلا قدرت در مناطقی مانند افغانستان، سوریه و عراق، همراه با کاهش حضور نظامی آمریکا، به داعش فرصت می‌دهد تا موقعیتش را بازسازی کند. حمله اخیر در نیواورلئان، که عامل آن یک کهنه‌سرباز آمریکایی بود، نشان‌دهنده ظرفیت داعش برای بهره‌گیری از این شرایط است.  

در اولین روز سال نو میلادی، شمس‌الدین جبار، شهروند آمریکایی متولد تگزاس و کهنه‌سرباز ارتش، با یک کامیون حامل پرچم داعش به جمعیتی در خیابان بوربون نیواورلئان حمله کرد. این حادثه حداقل ۱۵ کشته و ده‌ها زخمی بر جای گذاشت و بار دیگر نگرانی‌ها درباره تهدید داعش را افزایش داد.  

شمس‌الدین جبار در سال‌های اخیر به افکار افراطی گرایش پیدا کرده بود. طبق گزارش‌ها، وی پیش از حمله، در ویدیوهایی که در صفحه فیسبوکش منتشر می‌کرد، نشان می‌داد که با داعش اعلام بیعت کرده است. با این حال، اف‌بی‌آی هنوز ارتباط مستقیم او با شبکه تروریستی داعش را تایید نکرده است.   

بیل راجیو، پژوهشگر ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و سردبیر نشریه «لانگ‌وار ژورنال»، در مصاحبه با سی‌ان‌ان از گسترش فعالیت داعش در منطقه ابراز نگرانی کرده است. او  می‌گوید: «ادعای شکست داعش، همانند ادعای شکست القاعده، ناپخته و زودهنگام است. این گروه‌ها ممکن است شکست‌هایی را تجربه کنند، اما پایدار باقی می‌مانند.»  

راجیو همچنین به حضور گسترده داعش در مناطق مختلف جهان اشاره کرد و افزود: «داعش تهدیدهایش را از داخل افغانستان سازماندهی می‌کند. این شبکه در آفریقا، به‌ویژه در منطقه ساحل، و در شرق آفریقا در سومالی حضور چشمگیری دارد و در عراق و سوریه همچنان فعال است.»  

خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱ و فروپاشی رژیم بشار اسد در سوریه، خلاهای امنیتی بزرگی را در خاورمیانه و آسیای جنوبی ایجاد کرده است. این شرایط مشابه زمانی است که پس از خروج آمریکا از عراق در سال ۲۰۱۱، داعش به گسترش نفوذ خود موفق شد و در سال‌های بعد بخش‌های وسیعی از عراق و سوریه را به تصرف درآورد. 

کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند که داعش و سایر گروه‌های تروریستی می‌توانند از این خلاهای قدرت برای تقویت جایگاهشان استفاده کنند. راجیو در این باره توضیح داد: «طالبان و داعش دشمن یکدیگرند. طالبان علیه داعش اقدام می‌کند، اما این به معنای تبدیل طالبان به یک شریک ضدتروریسم نیست. اکنون داعش آزادی عمل بیشتری دارد زیرا دیگر هم‌زمان با تهدید طالبان و نیروهای آمریکایی مواجه نیست.»   

داعش خراسان، شاخه منطقه‌ای داعش که در افغانستان فعالیت می‌کند، از زمان سقوط دولت افغانستان و خروج نیروهای آمریکایی، نتوانسته به‌طور قابل‌توجهی پیشرفت کند و جغرافیای خاصی را تحت کنترل ندارد، اما با این حال، به شدت گذشته با این گروه مقابله نمی‌شود. حمله انتحاری داعش خراسان در اوت ۲۰۲۱، که منجر به کشته شدن ۱۳ سرباز آمریکایی و ۱۷۰ غیرنظامی افغان شد، یکی از شواهد بارز قدرت عملیاتی این گروه است.  

در عین حال، تسلط طالبان بر افغانستان نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که این کشور ممکن است به پناهگاهی امن برای گروه‌های تروریستی مانند القاعده، تحریک طالبان پاکستان و سایر گروه‌های جهادی تبدیل شود.  

با افزایش نگرانی درمورد گسترش تهدید تروریسم از جنوب آسیا تا خاورمیانه، دولت بایدن در سپتامبر اعلام کرد که ماموریت نظامی آمریکا در عراق برای مبارزه با داعش تا سال ۲۰۲۶ پایان خواهد یافت. این تصمیم نگرانی‌های زیادی را در میان کارشناسان امنیتی برانگیخته است. آنان معتقدند که خروج آمریکا ممکن است باعث گسترش داعش و سایر گروه‌های تروریستی شود.  

بیل راجیو تاکید کرد: «آمریکا باید تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد در عراق و سوریه باقی بماند یا نه. اگر تصمیم به ماندن بگیرد، لازم است حضورش برای مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی که نیروهای آمریکایی را هدف قرار می‌دهند، تقویت کند.»  

وی همچنین افزود: «تلاش آمریکا برای مقابله با داعش حیاتی است. بدون حضور آمریکا، گروه‌هایی مانند داعش، با توجه به بی‌قانونی موجود، رونق خواهند یافت.»  

سقوط رژیم بشار اسد در سوریه در دسامبر گذشته، منطقه را وارد فاز جدیدی از بی‌ثباتی کرده است. هرچند بشار اسد به کشتار و سرکوب شهروندان سوریه می‌پرداخت و زمینه حضور نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی ایران در این کشور را فراهم می‌کرد، اما رژیم داعش را «دشمن» تلقی می‌کرد. 

کارشناسان هشدار می‌دهند که این فروپاشی به داعش فرصت می‌دهد تا در مناطقی که پیش‌تر تحت کنترل دولت سوریه بوده است مجددا قدرت بگیرد. از سویی دیگر، برخی از اعضای هیئت تحریر شام به رهبری احمد شرع پیشینه همکاری و حمایت از داعش را دارند.  

راجیو با اشاره به اهمیت حضور نیروهای امنیتی در این مناطق گفت: «همان‌طور که در افغانستان دیدیم، نمی‌توان به تروریست‌ها برای مبارزه با سایر تروریست‌ها اعتماد کرد. خلاهای قدرت به گروه‌هایی مانند داعش فرصت رشد بیشتری می‌دهد.»  

با توجه به خروج آمریکا از افغانستان، برنامه‌ریزی برای خروج از عراق، و فروپاشی رژیم اسد در سوریه، آینده خاورمیانه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این تحولات نه‌تنها خطر بازگشت داعش را افزایش می‌دهد، که ممکن است امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز به خطر اندازد. 

سوال بزرگ پیش‌روی سیاست‌گذاران آمریکایی این است که آیا حضور نظامی در خاورمیانه باید ادامه پیدا کند یا این منطقه به حال خود رها شود تا کشورها و گروه‌های محلی خودشان با تهدیدات مقابله کنند؟ 

در حالی که پاسخ به این سوال مشخص نیست، تجربه نشان داده است که بی‌ثباتی در این مناطق تهدیدات جهانی را نیز افزایش می‌دهد.